Muziek en geluid als richtingaanwijzers
Hoe muziek en geluid de luisteraar door het verhaal kunnen leiden
Over het algemeen zal ik muziek en geluid voorrang geven op Dat Wat Er Gezegd Wordt. Ik had zoiets gisteren nog aan de hand toen ik de montage deed voor de NRC Vandaag van vandaag. Zo rond 4:50 hoor je hoe de verteller van het verhaal een fotozaak binnenstapt. Je hoort in de reportage een deur openen voordat onze gast erover vertelt vanuit de studio.
Dus ik stapte zijn fotozaak binnen en gelijk werd ik door hem gewantrouwd en vroeg hij mij: “En wie heef je dan gestuurd?”
Het zou raar zijn als het openen van die deur pas te horen is nadat de gast erover vertelt. Dat is als mosterd na de maaltijd.
Vlechtwerk
Het is sowieso beter om niet te vertellen wat de luisteraar hoort. Tenzij het onduidelijk is wat er klinkt. Dat er een deur opengaat bijvoorbeeld, het heeft geen zin om dat te vertellen aangezien de luisteraar hoort dat we een ruimte binnentreden. Hierdoor wordt de fantasie van de luisteraar geprikkeld (show, don’t tell). Vertellen dat we ons in een winkel bevinden, heeft natuurlijk wel zin. Dat geeft duidelijkheid aan het verhaal.
Geluid en muziek prikkelen de fantasie. Het vormt een belangrijke aanvulling op het gesprokene dat heel concreet is.
Je kunt mooi vlechtwerk maken van reportage-audio, een voice-over (of in ons geval bij Vandaag: de studiogast) of andere stemmen. Door dat om en om door elkaar te vlechten in de montage kun je prikkelende scenes voor de luisteraar bouwen.
Muziek als opgetrokken wijsvinger
Muziek is niet alleen handig voor het neerzetten van sfeer, het is ook een hulpmiddel om de aandacht van de luisteraar mee te grijpen. En laat die muziek horen vóórdat de belangrijke zinnen klinken, als een soort opgetrokken wijsvinger: let nu op! Maar ook het omgekeerde kan heel goed werken: door juist een stilte te laten vallen.
Laat ik twee voorbeelden geven.
In aflevering 7 van De zwembadclub gaat geïnterviewde Luk van Driessche op een gegeven moment plotseling fluisteren. Nu klinkt er onder die scene al muziek, wat het fluisterende zinnetje onverstaanbaar maakt. Zijn stem dan maar even wat harder zetten? Kan, maar wat beter werkt, vind ik dan, is zoals we het hebben gedaan: de muziek juist zacht zetten zodat je hem echt hoort fluisteren.
“Ik dacht: krijg nou wat! Dat is toch allemaal niet zo?”
Het fragment komt rond 22:30 voorbij:
Een dramatischer effect passen we toe in aflevering 6 als journalist Tom Rooduijn aan het woord is. Ook hier hoor je hoe de muziek de luisteraar alert maakt dat er iets belangrijks besproken wordt. Maar dan laten we die muziek plotseling middels een snel opkomende whoosh (geluidseffect dat van zacht naar hard gaat) hard afbreken waarna Tom in stilte, zonder muziek, het uitroept:
“Dat is hem! Dat is hem!”
Het fragment komt rond 4:18 voorbij:
Mooi vak, zeggen ze dan. Vind ik ook.
Was getekend,
Marco Raaphorst
podcaster (montage, sound design, muziekcompositie, regie)
marcoraaphorst.nl
06 45 49 2000